Tajemnica grobu Kleopatry fascynuje badaczy od wieków. Dominikańska archeolożka, Dr Kathleen Martinez, już od 2005 roku aktywnie go poszukuje. Dzięki jej odkryciom jesteśmy coraz bliżej odnalezienia miejsca pochówku Królowej. Ten grobowiec może kryć w sobie informacje o ówczesnym życiu i kulturze starożytnego Egiptu. Znalezienie go byłoby jednym z najbardziej przełomowych odkryć XXI wieku.

Kleopatra to ostatnia królowa z dynastii Ptolemeuszy rządząca Egiptem od 51 roku p.n.e. do 30 roku p.n.e. Przeszła do historii jako wielka i silna władczyni. Sama uznawała siebie za reinkarnację Izydy, co było jedną z rzeczy, które wzmacniały jej pozycję. W 31 roku p.n.e. w bitwie pod Akcjum rzymska armia pokonała flotę Kleopatry oraz jej kochanka Marka Antoniusza. W kryzysowej sytuacji na przestrzeni kilku tygodni obydwoje zdecydowali się popełnić samobójstwo. Uznaje się, że zostali pochowani razem. Znana na całym świecie ostatnia władczyni starożytnego Egiptu wciąż jest obecna w popkulturze i stała się symbolem siły, piękna oraz mody. Jej postać fascynowała tak wielkich pisarzy jak Szekspir i przez wieki powstało wiele mitów na jej temat. Choć wciąż wiemy o niej stosunkowo niewiele, ciągła chęć poszukiwania informacji nie maleje.

Poszukiwania odpowiedniej lokalizacji

Dr Kathleen Martinez to dominikańska prawniczka kryminalna, która porzuciła swój zawód i poświęciła się swojej pasji, zostając archeolożką. Po przeanalizowaniu przez nią wielu antycznych tekstów, odkryła przeoczenie współczesnych badaczy dotyczące wskazówek miejsca pochówku Królowej. Wcześniej uważano, że to w dzielnicy królewskiej Aleksandrii znajdują się groby władców starożytnego Egiptu z dynastii Ptolemeuszów, w tym także Aleksandra Wielkiego. Jednak badaczka wierzy, że Kleopatra zaplanowała pochówek swój i swojego kochanka Marka Antoniusza w pobliżu świątyni w Taposiris Magna. To miasto portowe w pobliżu Aleksandrii miało szczególne znaczenie w ostatnich latach panowania Ptolemeuszów. Patronką tego miejsca była bogini Izyda, ale obchodzono tam również święto Choiak na cześć odrodzenia Ozyrysa.

Miałoby to być celowe nawiązanie Kleopatry do starożytnego mitu o Izydzie i Ozyrysie. Ozyrys według tamtejszych wierzeń miał zapewniać nieśmiertelność, dlatego pochówek kochanków w świątyni miałby pozwolić im na wspólne życie wieczne. Dr Kathleen Martínez przekonuje: „To jest idealne miejsce na grobowiec Kleopatry. Jeśli istnieje jeden procent szansy, że ostatnia królowa Egiptu może być tam pochowana, moim obowiązkiem jest jej szukać. Jeśli odkryjemy grobowiec, będzie to najważniejsze archeologiczne odkrycie XXI wieku”. Dlatego właśnie w Taposiris Magna archeolożka od lat poszukuje grobowca kochanków.

Wykopaliska w Taposiris Magna

Tereny Taposiris Magna nie są łatwym terenem do wykopalisk. Od wieków niektóre części świątyni są zanurzone pod wodą, a liczne trzęsienia ziemi spowodowały całkowite zniszczenie fragmentów budowli. Przy użyciu specjalistycznych urządzeń udało się określić parę prawdopodobnych lokalizacji grobu Kleopatry. W miejscach wskazanych przez radar zaczęto wykopaliska. Odnaleziono posągi bogini Izydy pozbawione głów, złotą biżuterię, naczynia ceramiczne oraz monety z wizerunkami Kleopatry i Aleksandra Wielkiego.

Odkryto zewnętrzne fundamenty świątyni w Taposiris Magna od strony południowej. Odnaleziono na tym terenie części sufitów i ceramikę, dzięki którym możemy przyjąć, że budowa świątyni przypada na I wiek p.n.e. Podczas wykopalisk znaleziono także dwa alabastrowe posągi z epoki ptolemejskiej, jeden przedstawiający władcę Egiptu, a drugi wysoko postawionego urzędnika, których tożsamości nie udało się zidentyfikować. Do wyjątkowych artefaktów należą także między innymi wapienny posąg przedstawiający króla noszącego nemes oraz marmurowy posąg kobiety w królewskiej koronie, który według Dr Martinez może przedstawiać Kleopatrę.

Po jakimś czasie pozwolenie na wykopaliska się skończyło i archeolożka potrzebowała zgody na dalszą eksplorację. Dr Martinez na terenie badań w Taposiris Magna znalazła płytę, na której widnieje napis: „Król wielkiego i małego Egiptu Ptolemeusz V żyje na zawsze ukochany przez Izydę, syna Ptolemeusza IV, króla wielkiego i małego Egiptu, i jego żonę Arsinoe III, oboje dobrotliwi bogowie, poświęcili tę świątynię matce Izydzie”. Był to niezbity dowód, że świątynia została zbudowana dla bogini Izydy, na co wcześniej nie było żadnego potwierdzenia na starożytnych mapach. Był to także powód do uzyskania zgody na dalszą eksplorację.

W pobliżu świątyni odkryto nieznany wcześniej cmentarz. Znajdowały się tam groby i mumie, z których dwie były pozłacane. Zespół odkrył także amulety ze złotych liści w formie języka, które były umieszczane podczas starożytnej ceremonii w celu rozmowy z bogiem Ozyrysem w życiu pozagrobowym. Badania wykazały, że cmentarz pochodzi z epoki grecko-rzymskiej, a według Martinez jego umiejscowienie wskazuje, iż na terenie świątyni znajduje się królewski grobowiec.

Najnowsze odkrycia

Na głębokości około 13 m zespół znalazł geometryczny tunel o długości ponad 1,3 km i 2 m wysokości, bardzo podobny do akweduktu Eupalinosa z greckiej wyspy Samos. Naukowcy datują go na okres, w którym dynastia Ptolemeuszów, w tym także Kleopatra, rządziła Egiptem. Na tym samym obszarze odnaleziono także ruiny starożytnej latarni morskiej. Podczas wykopalisk okazało się, że część tunelu jest zanurzona pod wodą, a dalsze prace odsłoniły część połączeń ciągnących się od Jeziora Buhajrat Marjut aż do Morza Śródziemnego.

Odnalezienie tak dużego tunelu pod miastem Taposiris Magna z tak istotnymi artefaktami sugeruje, że tędy prawdopodobnie były w starożytności transportowane zwłoki. Według Martinez to właśnie takim tunelem mogły zostać przeniesione zwłoki Kleopatry do grobowca, w którym władczyni spoczęła wspólnie z Markiem Antoniuszem. Najnowsze badania podwodne w rejonie Taposiris Magna ujawniły ludzkie szczątki. Odnaleziono tam również bazalt, z którego wykonywano posągi w pierwszej świątyni oraz pięć dodatkowych lokalizacji, w których będą kontynuowane prace w kolejnym sezonie wykopaliskowym.

Daria Pyrzyńska